یک پردیس

به عنوان حسن مطلع، از واژه «پردیس» که اسم خودم هست شروع کنم.

پردیس یک واژه ی ایرانی است که قرن 12 میلادی وارد زبان لاتین هم شده و معرب آن فردیس و فردوس است. در زبانهای اروپایی به شکل پارادایس و بیشتر به معنای بهشت آمده است.البته در زمان ساسانیان و اشکانیان پردیس در واقع اسم باغهایی بزرگ و جنگل مانند بوده است.

این واژه برگرفته از یک واژه مادی به شکل پارادئزا¹ و به معنی باغ و بستان است و پالیزی که در فردوسی و در زبان فارسی وجود دارد برگرفته از همین واژه است. «در هر جا، که شاه (هخامنشی) اقامت کند وبه هرجا که رود، همیشه مراقب است، در همه جا باغهایی باشد پر از چیزهای زیبا، که زمین می‌دهد. این باغهارا پردیس می نامند. اگر هوا مانع نباشد، شاه بیش‌تر اوقات خود را در اینگونه باغها بسر می‌برد².» اردشیر دوم در کتیبه (در شوش) گفته : «اردشیرشاه گوید: به بزرگی اهورمزدا این کاخ پردیس زندگانی را من ساختم. اهورمزدا و مثره (مهر) مرا از هر بدی بپایند و آنچه را که کرده‌ام نگاهدارند.»

این واژه در پهلوی هم پالیز شده و در فارسی دری هم به‌کار رفته است. در دوران هخامنشیان و بعد از آن سرتاسر ایران پر بود از باغهای بزرگ و باشکوه، به گونه‌ای که حتی گزنفون نیز چندین بار از آنها یاد می‌کند. این باغها که در روزگار خود بی‌نظیر بود در دیگر تمدن‌های بزرگ سابقه اینچنانی نداشت و مردم بسیاری از نقاط جهان را جالب نظر آمد. لذا به اقتباس از ایرانیان باغهایی در بسیاری از نقاط جهان ساخته شد و همان واژه فارسی برای نامگذاری آنها به کار برده شد. امروزه این واژه در زبان یونانی به صورت ‌Paradeisos به معنی باغ و در زبان‌های فرانسه و انگلیسی به ترتیب ‌Paradis و ‌Paradise به معنای بهشت به‌کار می‌رود.³

1 - لغت نامه دهخدا

2 - از گفته های گزنفون

3 - به نقل از وبگاه آفتاب